Wstęp:
„Historia Domu Polskiego to więcej niż tylko dzieje jednego budynku. W tym miejscu splatają się dzieje polskiego i niemieckiego Olsztyna. tworzy się opowieść o ruch polskim, o plebiscycie. Przecież sama nazwa jest tego najlepszym dowodem. Domami polskimi nazywano budynki związane z polskimi organizacjami, lecz przecież w Polsce nie leżącymi.
Budynek został wzniesiony przez miejskiego rajcę, mistrza murarskiego Joachima Hosmanna, dla którego była to jedna z wielu inwestycji. Warto przypomnieć, że wspominana dalej w tekście Joachim Strasse (obecnie ulica Jerzego Lanca) wywodziła właśnie swą nazwę od dawnego właściciela. Hosmann swą nieruchomość wkrótce sprzedał, inkasując zysk, a nabywcy przeznaczyli ją wkrótce na hotel, restaurację i kamienicę czynszową. Stan ten trwał do roku 1920, kiedy to decyzja o zakupie budynku na potrzeby Mazurskiego Komitetu Plebiscytowego zdecydowała o jego dalszych losach. Od tego bowiem momentu Dom Polski, jak go nazywali nowi lokatorzy, stał się siedzibą polskich organizacji.
W Domu Polskim, po klęsce plebiscytu, narodził się Związek Polaków w Prusach Wschodnich, tutaj mieścił się Bank Ludowy. Działały organizacje, odbywały się przedstawienia teatralne. Wiele tych momentów już uchwycono w pracy Władysława Ogrodzińskiego, czy też Stanisława Achremczyka. O samym natomiast budynku pisano niewiele. Najwięcej uwagi poświęcił mu Jerzy Sikorski. Niniejszy tekst stanowi próbę uzupełnienia tej luki…”
Jerzy Kiełbik
