Tytuł projektu: Niepodległość – odczytywanie przeszłości bliskiej.
Instytut Północny im. Wojciecha Kętrzyńskiego realizuje projekt pt. „Niepodległość – odczytywanie przeszłości bliskiej”, finansowany ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach Wieloletniego Programu Rządowego „Niepodległa” na lata 2017-2022.
Partnerzy projektu: Instytut Śląski w Opolu, Muzeum Zamkowe w Malborku, Archiwum Państwowe w Olsztynie, Towarzystwo Naukowe im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie
Termin realizacji: maj – grudzień 2022 r.
Wartość dofinansowania 149 200,00 zł (całkowita wartość projektu 149 200,00 zł.)
Opis projektu:
W tym roku mija 100 lat od utworzenia Związku Polaków w Niemczech. Rocznica ta jest ważna dla historii Polski, a w szczególności dla Warmii i Mazur oraz bezpośrednio dla naszego Instytutu, gdyż to właśnie w Domu Polskim w Olsztynie (obecna siedziba IPWK) powstał w 1920 roku, jako odpowiedź na przegrany wówczas plebiscyt, Związek Polaków w Prusach Wschodnich. Organizacja ta stała się podstawą utworzenia Związku Polaków w Niemczech, który reprezentował Polaków, będących wówczas formalnie obywatelami Niemiec oraz polskie stowarzyszenia wobec władz niemieckich oraz stawał w obronie ich praw we wszystkich dziedzinach życia społecznego. Warmia i Mazury tworzyły IV Dzielnicę tej organizacji. Kim byli działacze Związku, czego dokonali, co się z nimi stało? Odpowiedź na te pytania nie jest prosta gdyż archiwa Związku uległy w dużej mierze zniszczeniu. Pozostały jednak miejsca pamięci i cmentarze pełne historii ludzi, którzy trwają w pamięci lokalnej społeczności. Zaprosimy młodzież szkolną (w formie konkursu międzyszkolnego) do odszukania takich miejsc, wykonania dokumentacji fotograficznej i filmowej oraz objęcia ich opieką. W trakcie tej podróży uczestnicy poznają losy danych osób, a przygotowany przez nich materiał (po weryfikacji i wzbogacony tekstami lokalnych historyków) posłuży do opracowania bazy danych i multimedialnej mapy. Dzięki współpracy podjętej z lokalnymi władzami oraz stroną kościelną i szkołami w zamyśle projekt będzie początkiem długoterminowego programu opieki nad odnalezionymi miejscami, by nie popadły w ruinę i by wciąż funkcjonowały w pamięci mieszkańców, co zapewni im należytą troskę. Przygotowana mapa zostanie zamieszczona na stronie naszego Instytutu i będzie sukcesywnie rozbudowywana o materiały związane z Plebiscytem z 1920 roku, szkolnictwem polskim oraz szeroko rozumianym ruchem polskim.
Koncentrując się na naszym regionie nie zapomnimy o tym, iż wydarzenia mające miejsce na Warmii i Mazurach były ściśle związane z tym co się działo w innych częściach Polski. W związku z tym, we współpracy z naszymi partnerami: Instytutem Śląskim w Opolu i Muzeum Zamkowym w Malborku, przygotujemy wystawę „Bohaterowie Plebiscytów”, która zagości w formie ekspozycji plenerowej w miejscach szczególnych dla historii naszych ziem. Zostaną na niej ukazane sylwetki bohaterów plebiscytowych z Warmii, Mazur, Powiśla i Śląska z podkreśleniem wspólnego losu jaki stał się ich udziałem, w latach II wojny światowej. Wystawa będzie dostępna również w formie online.
Przybliżając działalność ruchu polskiego na Warmii i Mazurach nawiążemy do historii Domu Polskiego, który w okresie walk o niepodległość był ostoją polskości. Mieścił się tu Mazurski Komitet Plebiscytowy (1919-1920), a po przegranym plebiscycie do 1939 r. polskie instytucje działające na Warmii, m.in. szkoła, biblioteka i czytelnia, ale także Związek Polaków w Niemczech i Hufiec Harcerski Rejonu Wschodniopruskiego. Jak zmieniał się sam budynek od chwili powstania do czasów współczesnych oraz jakie najważniejsze wydarzenia się w nim odbywały będą mogli przekonać się uczestnicy cyklu organizowanych przez nas spotkań. W ramach każdego z nich odbędzie się pokaz specjalnie przygotowanej animacji pt. Dzieje Domu Polskiego w Olsztynie, prezentacja wybranych fragmentów filmu dokumentalnego poświęconego tej tematyce oraz zwiedzanie Domu Polskiego z przewodnikiem. Każda osoba, która przyjdzie do naszej siedziby będzie mogła również samodzielnie skorzystać z stanowiska multimedialnego i dzięki aplikacji odsłuchać nagrania wspomnień świadków historii. Stanowisko multimedialne zostanie przygotowane ze szczególnym uwzględnieniem potrzeb osób ze specjalnymi potrzebami. Dodatkowo wszyscy zainteresowani otrzymają specjalnie przygotowane okazjonalne kartki Niepodległościowe (kartki pocztowe z wizerunkami działaczy ruchu polskiego, ważnymi miejscami i budynkami, opatrzone odpowiednimi opisami historycznymi), które będą mogli wysłać do swoich bliskich.
W Domu Polskim odbędzie się też oficjalne podsumowanie obchodów 100-lecia odzyskania Niepodległości przez Polskę. W nawiązaniu do I Kongresu Polaków w Niemczech z 1938 roku, zorganizujemy Kongres Niepodległości. Spotkanie posłuży szerokiemu ukazaniu drogi do Niepodległości Warmii i Mazur w zakresie historycznym (wydarzenie, ludzie, miejsca) oraz zmian jakie zaszły na tych terenach do dnia dzisiejszego. W ramach Kongresu zostaną również przedstawione liczne wydarzenia organizowane w regionie w związku z realizacją Wieloletniego Programu Rządowego „Niepodległa”.
Niepodległość ma wiele imion, odcieni, to jak ją odczytamy zależy tylko od nas…..
